Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) Ή "Ζάχαρο"
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (τύπου Ι ή νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος είτε τύπου ΙΙ ή τύπου ενηλίκων είτε διαβήτης εγκυμοσύνης κ.λ.π. κοινώς “ζάχαρο”) αποτελεί νόσο με παγκόσμια κατανομή και σοβαρές επιπλοκές για τους ασθενείς που πάσχουν. Η πρόληψη και η εντατική παρακολούθηση αποτελούν χρήσιμα όπλα για την αντιμετώπιση του.
Τι είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ);
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) είναι μια κατάσταση που χαρακτηρίζεται από διαταραχή του μεταβολισμού των υδατανθράκων ή πιο απλά αδυναμία του οργανισμού να τους χρησιμοποιήσει, με αποτέλεσμα αύξηση της τιμής της γλυκόζης του αίματος. Παρά την ονομασία της, η διαταραχή αυτή δεν αφορά μόνο το μεταβολισμό των υδατανθράκων αλλά και των άλλων βασικών συστατικών των τροφών που είναι τα λίπη και οι πρωτεΐνες. Στη βάση αυτού του προβλήματος βρίσκεται η ανεπάρκεια μιας ορμόνης του παγκρέατος, της ινσουλίνης. Η ανεπάρκεια αυτή αφορά είτε μειωμένη παραγωγή της ορμόνης, είτε αυξημένες ανάγκες του οργανισμού στις οποίες το πάγκρεας δεν μπορεί να ανταποκριθεί. Οι καταστάσεις αυτές προκαλούν βλάβες σε όργανα όπως στους νεφρούς, στον αμφιβληστροειδή, στο νευρικό σύστημα και στις αρτηρίες.
Ταξινόμηση Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ)
Ανάλογα με τη διαταραχή της ινσουλίνης ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) κατατάσσεται στους ακόλουθους τύπους:
- Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) τύπου Ι ή νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος. Στον τύπο αυτό τα παγκρεατικά κύτταρα που παράγουν ινσουλίνη καταστρέφονται με αυτοάνοσο μηχανισμό (δηλαδή από αντισώματα που παράγει ο ίδιος ο οργανισμός). Αφορά κυρίως άτομα νεαρής ηλικίας, η ινσουλίνη λείπει τελείως και ο ασθενής χρειάζεται από την αρχή θεραπεία με ινσουλίνη.
- Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) τύπου ΙΙ ή τύπου ενηλίκων. Χαρακτηρίζεται από αυξημένη αντίσταση του οργανισμού στην ινσουλίνη με αποτέλεσμα αυτή που παράγεται να μην επαρκεί για να καλύψει της μεταβολικές ανάγκες του οργανισμού. Τα επίπεδα ινσουλίνης μπορεί να είναι φυσιολογικά ή και αυξημένα στα αρχικά στάδια της νόσου και ο ασθενής αντιμετωπίζεται με αντιδιαβητικά δισκία. Σε προχωρημένα στάδια όμως τα παγκρεατικά κύτταρα ανεπαρκούν και γίνεται απαραίτητη η χορήγηση ινσουλίνης ως θεραπεία. Ο τύπος αυτός του διαβήτη χαρακτηρίζεται από κληρονομικότητα. Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) τύπου ΙΙ αποτελεί τη μεγάλη πλειοψηφία που συναντάμε στην καθημερινή ιατρική πράξη.
- Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) της εγκυμοσύνης. Είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) που πρωτοεμφανίζεται κατά τη διάρκεια εγκυμοσύνης. Αντιμετωπίζεται με δίαιτα και ινσουλίνη.
- Άλλοι ειδικοί τύποι Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ). Υπάρχουν διάφοροι τύποι Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) που οφείλονται σε φάρμακα, ορμονικές διαταραχές, νοσήματα του παγκρέατος, γενετικά σύνδρομα. Δεν θα αναφέρουμε περισσότερα για αυτούς τους τύπους.
Συμπτώματα Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ)
- Στα αρχικά στάδιά της η νόσος μπορεί να είναι εντελώς ασυμπτωματική και συνεπώς ο ασθενής μπορεί να μην γνωρίζει ότι πάσχει. Παρόλα αυτά οι επιπλοκές του διαβήτη (αναφέρονται
παρακάτω) εξελίσσονται από αυτά τα στάδια και πολλές φορές αποτελούν αυτές τις πρώτες εκδηλώσεις της νόσου. Τα συμπτώματα του Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) που αφορούν τις αυξημένες τιμές σακχάρου στο αίμα είναι: - Πολυουρία
- Πολυδιψία
- Ξηροστομία
- Πολυφαγία
- Απώλεια βάρους
- Θάμβος όρασης
- Κόπωση
Σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) τύπου Ι
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) τύπου Ι εμφανίζεται συνήθως πριν από τα 40 έτη, συχνά κατά την εφηβεία. Σε αυτόν τον τύπο η παραγωγή ινσουλίνης στο σώμα έχει σταματήσει. Ο νεανικός ή ινσουλινοεξαρτώμενος διαβήτης είναι ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) τύπου Ι που προκύπτει από αυτοάνοση καταστροφή των β-παγκρεατικών κυττάρων που εκκρίνουν την ινσουλίνη, με αποτέλεσμα η μειωμένη ινσουλίνη να οδηγεί σε αυξημένη γλυκόζη στο αίμα και στα ούρα. Όπως αποκαλύπτει κι η ονομασία του, αν δεν γίνεται δια βίου χορήγηση ινσουλίνης στους ασθενείς, είναι θανατηφόρος, εκτός αν γίνει μεταμόσχευση παγκρέατος.
Στο Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) τύπου Ι η ινσουλίνη αντικαθίσταται με ινσουλίνη σε ενέσιμη μορφή ή μέσω αντλίας ινσουλίνης. Τα τρόφιμα που περιέχουν υδατάνθρακες, μέσω της πέψης, παρέχουν γλυκόζη. Η γλυκόζη είναι απαραίτητη καθώς δίνει ενέργεια. Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) τύπου Ι πρέπει να είναι εκπαιδευμένα έτσι ώστε να εξισορροπήσουν το φαγητό τους με τις δόσεις ινσουλίνης, Κατά συνέπεια η γλυκόζη στο αίμα να παραμένει σε φυσιολογικά επίπεδα και να
υπάρχουν λιγότερες υπο- και υπεργλυκαιμίες.
Σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) τύπου ΙΙ
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) τύπου ΙΙ είναι μια χρόνια νόσος που εμφανίζεται, όταν το πάγκρεας δεν παράγει την απαιτούμενη ποσότητα ινσουλίνης ή ο ίδιος ο οργανισμός δε μπορεί να χρησιμοποιήσει αποτελεσματικά την ινσουλίνη που παράγει. Το αποτέλεσμα είναι η αύξηση των επιπέδων γλυκόζης στο αίμα. Πολλά είναι και τα περιστατικά που οδηγούνται σε πρόωρο θάνατο εξαιτίας των επιπλοκών του στα αγγεία και τα νεφρά, όπως αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, διαβητικό πόδι, τύφλωση.
Ο διαβήτης των ενηλίκων, όπως αποκαλείται κι αλλιώς, αποτελεί το 90% περίπου των διαβητικών ασθενών παγκοσμίως, έχει κληρονομική προδιάθεση και πυροδοτείται όταν συνυπάρχει
παχυσαρκία.
Ο Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) τύπου ΙΙ προκαλεί αντίσταση και ανεπάρκεια έκκρισης ινσουλίνης και εμφανίζει συνοσηρότητα με καρδιαγγειακά νοσήματα, δυσλιπιδαιμίες (υψηλά τριγλυκερίδια , υψηλή LDL «κακή» χοληστερόλη, χαμηλή HDL «καλή» χοληστερόλη, υψηλή ολική χοληστερόλη) και υπέρταση ή/και μεταβολικό σύνδρομο που αποτελεί συνδυασμό των προαναφερθέντων.
Αρχικά οι ασθενείς παρουσιάζουν συμπτώματα πολυουρίας και πολυδιψίας, αυξάνουν το βάρος τους, παρουσιάζουν αργή επούλωση πληγών, κόπωση, θολή όραση, έντονη επιθυμία για γλυκό και όταν παραλείπουν γεύματα δηλώνουν συμπτώματα ζάλης, εφίδρωσης, τρέμουλου και σύγχυσης.
Στο Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) τύπου ΙΙ τα συμπτώματα δεν είναι πάντα τόσο εμφανή καθώς η νόσος αναπτύσσεται σταδιακά με τα χρόνια. Ενώ, ακόμη και αν κάποιος νιώθει υγιής μπορεί να έχει υψηλότερα των φυσιολογικών επίπεδα γλυκόζης (προ-διαβήτης) και να έχει αυξημένο ρίσκο εμφάνισης της νόσου. Για αυτό το λόγο στο Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) τύπου ΙΙ η πρόληψη είναι εξίσου σημαντική όπως και η θεραπεία.
Σημαντικό είναι να αναφερθεί πως με την απώλεια βάρους, η νόσος είναι αναστρέψιμη, με διακοπή της φαρμακευτικής αγωγής όταν ο ΔΜΣ φτάσει σε φυσιολογικά επίπεδα.
Πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ)
Εξίσου σημαντική με την διάγνωση και αντιμετώπιση είναι και η πρόληψη του Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) με τις έγκαιρες παρεμβάσεις σε παράγοντες κινδύνου όπως η κακή διατροφή, η παχυσαρκία και η καθιστική ζωή
Διατροφή και διατήρηση του σωματικού βάρους σε φυσιολογικά επίπεδα
Η κακή διατροφή αποτελεί σημαντικό παράγοντα κινδύνου για την εμφάνιση Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ). Διατροφή πλούσια σε λιπαρά προδιαθέτει σε παχυσαρκία η οποία συνδέεται με την ινσουλινοαντίσταση και την ανάπτυξη Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) τύπου ΙΙ.
Η μεσογειακή διατροφή αποτελεί την ενδεδειγμένη δίαιτα για την πρόληψη των καρδιαγγειακών επεισοδίων (αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, στεφανιαία νόσος, περιφερική αγγειοπάθεια), της παχυσαρκίας και του Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) τύπου ΙΙ. Η δίαιτα αυτή έχει ως βάση το ελαιόλαδο και αποτελείται από τροφές με χαμηλά λιπαρά και πλούσιες σε φυτικές ίνες όπως φρέσκα φρούτα, λαχανικά και δημητριακά ολικής άλεσης. Αντίθετα θα πρέπει να αποφεύγονται τροφές που περιέχουν κορεσμένα λιπαρά οξέα όπως κόκκινα κρέατα, αλλαντικά, βούτυρα και μαργαρίνες, κίτρινα τυριά και έτοιμες τροφές όπως χάρμπουργκερ, έτοιμα προϊόντα σφολιάτας, προμαγειρεμένα φαγητά και τροφές τηγανισμένες σε φοινικέλαιο.
Σημαντική είναι και η κατανομή των θερμίδων ομοιόμορφα κατά τη διάρκεια της ημέρας σε γεύματα και γευματίδια (πρωινό, δεκατιανό, μεσημεριανό, απογευματινό, βραδινό) και πρέπει να
τονίζεται έναντι του ενός πλούσιου γεύματος την ημέρα που προτείνεται από το σύγχρονο τρόπο ζωής.
Άσκηση
Ο συνδυασμός υγιεινής διατροφής και άσκησης αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο στην διατήρηση καλής σωματικής υγείας και προστασίας από την παχυσαρκία και το διαβήτη. Συστήνεται μέτριας έντασης αεροβική άσκηση (ποδηλασία, γρήγορο περπάτημα, κολύμβηση) για 20-30 λεπτά, 4 ή 5 φορές την εβδομάδα. Είναι χρήσιμη η επικοινωνία με τον προσωπικό γιατρό για την ένταση και τη διάρκεια της άσκησης για άτομα μεγαλύτερα των 40 ετών καθώς και αυτά που πάσχουν από κάποιο νόσημα.
Κύριος στόχος της διατροφικής παρέμβασης στο Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) αποτελεί η απώλεια βάρους. Ακόμη και μέτρια απώλεια βάρους (5 -10% του σωματικού βάρους) βελτιώνει σημαντικά τον έλεγχο του σακχάρου σε υπέρβαρα και παχύσαρκα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) τύπου ΙΙ ή προδιαβήτη.
Η σωστή διατροφή, η ρύθμιση του διαβήτη και η αντιμετώπιση υπέρτασης και παχυσαρκίας που συχνά συνυπάρχουν είναι καθοριστικά στοιχεία για τη βελτιστοποίηση της υγείας και την πρόληψη επιπλοκών.
Σκοπός της υπηρεσίας αυτής είναι:
- Η διατροφική εκπαίδευση του ατόμου με Σακχαρώδη Διαβήτη (ΣΔ) για την ενσωμάτωση της διατροφής στο συνολικό πρόγραμμα ρύθμισης του διαβήτη.
- Η εξατομικευμένη διατροφική προσέγγιση προσαρμοσμένη στις ανάγκες, τις προτιμήσεις και τη φαρμακευτική αγωγή που πιθανόν ακολουθείται.
- Η τροποποίηση της διατροφικής συμπεριφοράς και η υιοθέτηση υγιεινών συνηθειών διατροφής με σκοπό την επίτευξη και τη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων γλυκόζης, λιπιδίων του αίματος και αρτηριακής πίεσης.