Η πρώτη καταγεγραμμένη αναφορά στο ντολμά βρίσκεται στο δυτικό αέτωμα του Παρθενώνα, όπου η θεά Ήρα απεικονίζεται να τρώει κρυφά ντολμαδάκια από την κατσαρόλα και με ένοχο βλέμμα να κοιτάζει πίσω της μη τη δει κανείς. Στο Βυζάντιο το ντολμαδάκι γνωρίζει την παρακμή καθότι δύσκολα μπορούσε να συμπορευτεί με τις αυστηρές ηθικές επιταγές της εποχής. Στο Διαφωτισμό γνωρίζει νέα άνθηση καθώς χρησιμοποιείται ως μέσο παιδείας. Ο Κοραής συγκεκριμένα μοίραζε ντολμαδάκια στους υπόδουλους μέσα στα οποία είχε κρυμμένα ρολά χαρτί με μεταφρασμένα αποσπάσματα από έργα κορυφαίων Ευρωπαίων στοχαστών δίνοντας θάρρος και ελπίδα στους σκλαβωμένους Έλληνες. Με την απελευθέρωση της Ελλάδας ο ντολμάς αποκτά επιτέλους τη θέση που του αξίζει.

Τα ντολμαδάκια, ανάλογα με τη γεωγραφική περιοχή, κάποιοι τα λένε σαρμαδάκια και άλλοι γιαπράκια και ενώ το όνομα σε όλες τις περιπτώσεις είναι τουρκικό, η ιδέα είναι γνωστή από την αρχαία ακόμη Ελλάδα. Στο πέρασμα των αιώνων η λαμπρή ιδέα υιοθετήθηκε από την κουζίνα της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, ενώ οι Έλληνες αντιδανείστηκαν τα νέα τουρκικά ονόματα, τα οποία προέρχονται από το sarma που σημαίνει τυλιχτό, από το yaprak που είναι το φύλλο του σπανακιού, της αμπέλου και όχι το φύλο της ζύμης και από το dolma που σημαίνει γεμιστό.

Η λέξη ντολμά λέει η ιστορία της γαστρονομίας προέρχεται από το ρήμα doldurmak που σημαίνει γεμίζω. Οι πολίτικοι ντολμάδες με λάχανο ή αμπελόφυλλα θέλουν για να παραγεμιστούν ρύζι που συμβόλιζε το μπερεκέτι, την καλοπέραση, το ευ ζην.

Τι θα λέγατε για ντολμαδάκια γιαλαντζί;

Ο ντολμάς μπορεί να μαγειρευτεί με ελαιόλαδο, ή ακόμη χωρίς κιμά, πιάτο που μερικές φορές ονομάζεται γιαλαντζί (yalancı) που σημαίνει «ψεύτης» ή «ψεύτικος» στα Τούρκικα γιατί δεν περιέχει κρέας. Τα ντολμαδάκια γιαλαντζί είναι ένα λαδερό φαγητό και προτιμάται ιδιαίτερα σε περιόδους νηστείας σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας αποτελώντας μια θρεπτική εναλλακτική για ορεκτικό ή κυρίως γεύμα, εφόσον δεν επιβαρύνουν με πολλές θερμίδες, λιπαρά και αλάτι. Ιδανικά θα μπορούσε να θεωρηθούν και για τους χορτοφάγους λόγω του υψηλού περιεχομένου σε φυτικές ίνες, βιταμίνες όπως Κ και Α, μέταλλα και αντιοξειδωτικά συμβάλλοντας έτσι στην εύρυθμη λειτουργία του οργανισμού. 

Η διατροφική αξία και τα οφέλη κάθε συστατικού των ντολμαδακιών γιαλαντζί

• Αμπελόφυλλα. Τα φύλλα αμπέλου είναι πλούσια σε βιταμίνη C, E, A και B6, καθώς και νιασίνη, σίδηρο, φυτικές ίνες, ριβοφλαβίνη, φολικό οξύ, ασβέστιο, μαγνήσιο, χαλκό και μαγγάνιο. Χρησιμοποιούνται για τη θεραπεία της διάρροιας, των δυσκολιών στην εμμηνορροϊκή αιμορραγία, της αιμορραγίας της μήτρας, των ελκών και της κολπικής έκκρισης για τις αντιφλεγμονώδεις ιδιότητές τους και μειώνουν το οίδημα σε ασθενείς με χρόνια φλεβική ανεπάρκεια. Έχουν χαμηλό γλυκαιμικό φορτίο 1 όπου είναι ιδιαίτερα σημαντικό για τους διαβητικούς.
• Ρύζι. Το λευκό ρύζι αποτελεί καλή πηγή μαγνησίου, φωσφόρου, μαγγανίου, σεληνίου, σιδήρου, φολικού οξέος, θειαμίνης, νιασίνης και βιταμίνης Β1. Είναι χαμηλής περιεκτικότητας σε φυτικές ίνες και η περιεκτικότητα του σε λιπαρά είναι κυρίως ωμέγα-6 λιπαρά οξέα, τα οποία θεωρούνται προ-φλεγμονώδη. Βοηθάει στην περιποίηση του δέρματος , ενισχύει το μεταβολισμό, ρυθμίζει την πέψη και μειώνει την υψηλή αρτηριακή πίεση. Βοηθάει επίσης στην απώλεια βάρους, ενισχύει το ανοσοποιητικό σύστημα και παρέχει προστασία από την δυσεντερία και τις χρόνιες ασθένειες.
• Κρεμμύδια. Αποτελούνται κυρίως από απλά σάκχαρα, όπως γλυκόζη, φρουκτόζη και σακχαρόζη, καθώς και φυτικές ίνες. Επίσης, είναι πλούσια σε βιταμίνη C, βιταμίνη Β6, βιταμίνη Β9, καθώς και κάλιο, έχοντας θετικά αποτελέσματα στη μείωση της αρτηριακής πίεσης και στην υγεία της καρδιάς. Τα ακατέργαστα κρεμμύδια περιέχουν τις υψηλότερες ποσότητες θρεπτικών ουσιών σε σύγκριση με τα μαγειρεμένα κρεμμύδια. Οι ενώσεις από το κρεμμύδι έχει αναφερθεί ότι περιλαμβάνουν αντί-καρκινικές ιδιότητες, αντιαιμοπεταλιακή δράση, αντιθρομβωτική δράση καθώς και αντί-ασθματικά και αντιβιοτικά αποτελέσματα. 
• Σκόρδο. Το σκόρδο είναι θερμιδικά χαμηλό και πλούσιο σε βιταμίνη C, βιταμίνη Β6, μαγγάνιο, σελήνιο και ενώσεις θείου. Περιέχει επίσης ίχνη άλλων θρεπτικών συστατικών. Το σκόρδο και τα παρασκευάσματά του έχουν αναγνωριστεί ευρέως ως παράγοντες πρόληψης και θεραπείας καρδιαγγειακών παθήσεων. Η κατανάλωση του έχει σημαντικές επιδράσεις στη μείωση της αρτηριακής πίεσης, την πρόληψη της αθηροσκλήρωσης, τη μείωση της χοληστερόλης αλλά και των τριγλυκεριδίων.
• Δυόσμος. Ο δυόσμος αποτελεί ένα ευχάριστο αρωματικό βότανο, πλούσιο σε βιταμίνες, αντιοξειδωτικά και φυτοθρεπτικά συστατικά. Έχει πολλές ευεργετικές και θεραπευτικές ιδιότητες. Κάνει πολύ καλό στις χολολιθιάσεις, είναι αντισπασμωδικός, ηρεμιστικός και χωνευτικός. Επίσης, δρα κατά της αϋπνίας. Σαν κατάπλασμα, κάνει καλό σε κάποιες δερματοπάθειες και ανακουφίζει από τους πόνους των ρευματισμών.

  Όμως προσοχή στο μαγείρεμα…

• Είναι πολύ σημαντικό να πλύνετε τα αμπελόφυλλα πολύ καλά και αρκετές φορές με κρύο νερό και να φροντίσετε να χρησιμοποιήσετε αμπελόφυλλα τρυφερά με απαλή σχεδόν μεταξένια υφή. Μπορεί τα φύλλα που έχετε μαζέψει να είναι αράντιστα όμως σίγουρα θα έχουν σκόνη, χώμα ή μικρά σαλιγκαράκια τα οποία πρέπει να καθαρίσετε. Αν είναι από βάζο και ήδη σκληρά, δε θα μαλακώσουν ποτέ και θα μείνουν τραχιά.
• Ξεπλένετε το ρύζι για να φύγει το άμυλο και να παραμείνει σπυρωτό.
• Εκτός από ρύζι Καρολίνα, μπορείτε να βάλετε και ρύζι νυχάκι.
• Τα φρέσκα αμπελόφυλλα χρειάζονται ελάχιστο ζεμάτισμα. Ο χρόνος του ζεματίσματος είναι μόνο 1-2 λεπτά ίσα ίσα να αλλάξουν χρώμα. Προσοχή, δε θέλουν πολύ ζεμάτισμα, γιατί θα βράσουν και μαζί με το ρύζι.
• Μαγειρεύετε αργά και σιγανά, για καλύτερο αποτέλεσμα.
• Αφού τα βγάλετε από τη φωτιά τα αφήνετε να κρυώσουν, να τραβήξουν τα υγρά τους και να χυλώσει το ρύζι. Κρύα ή σε θερμοκρασία δωματίου είναι υπέροχα.
• Τα ντολμαδάκια, απαγορεύεται να τα μαγειρέψετε σε χύτρα. Καλό είναι να παραμένουν στην κατσαρόλα και να μην ανοίγετε το καπάκι μέχρι το φαγητό να κρυώσει.
• Η ποσότητα του ρυζιού και του κρεμμυδιού που θα χρησιμοποιήσετε θα πρέπει να είναι περίπου ένα προς ένα.
• Το λεμόνι και η ντομάτα εκτός από γεύση κρατούν το ρύζι σπυρωτό.
• Τα ντολμαδάκια είναι πιο νόστιμα όταν τα σερβίρετε την επόμενη μέρα που θα τα μαγειρέψετε.

Πασχαλινές δέξου ευχές
απ΄ την καρδιά βγαλμένες
όλες οι μέρες της ζωής
να ‘ναι αναστημένες!